China knijpt zeldzame aardes af: AI-chips en ASML worden geraakt

Leestijd: 6–7 minuten

China draait aan de zeldzame-aardeknop

Zeldzame aardes klinken technisch, maar ze vormen de stille kern van motoren, koelpompen en lithografiestages. Zonder die magneten en legeringen staat een datacenter letterlijk stil.

Op 9 oktober 2025 publiceerde het Chinese ministerie van Handel Bekendmaking 2025-61. Die verplicht nu een exportvergunning zodra producten—even buiten China gemaakt—0,1% Chinese zeldzame-aarde-inhoud bevatten. De extraterritoriale werking gaat in op 1 december 2025.^[1] Reken op extra documentatie, controles en wachttijd terwijl douanes zich aanpassen.

Wat is er precies veranderd?

De-minimis-drempel: Buiten China gebouwde goederen met ≥0,1% van de vermelde Chinese inputs moeten een vergunning krijgen vóór export.^[2]
Technologie-reikwijdte: Ook wanneer Chinese mijnbouw-, scheidings-, magneet- of recyclingtechnologie is gebruikt, valt het product onder de regels, zelfs als er geen grondstof wordt verscheept.^[3]
Tijdpad: Alles met Chinese oorsprong viel al per 9 oktober onder de vergunning, terwijl de foreign-product-regel op 1 december ingaat, bevestigen handelsjuristen.^[2]

Kortom: de regels volgen de grondstof, waar ter wereld die ook belandt—vergelijkbaar met de Amerikaanse “foreign direct product rule” voor chips.

Waarom AI-teams dit direct voelen

Het knelpunt is niet de mijn; het is de fabriek. China verwerkt meer dan 90% van alle zeldzame aardes en magneten. Elke vertraging bij vergunningen werkt dus door tot in Arizona, Hsinchu en Stuttgart.^[4]

Verwacht controles op ogenschijnlijk triviale onderdelen: vacuümpompen, wafer-handling stages, koelleidingen. Eén ontbrekende vergunning kan een volledig project weken achteruitduwen.

Wie nu al geraakt wordt

ASML: China was goed voor 42% van de systeemverkopen in Q3 2025. CFO Roger Dassen zegt dat voorraden de klap opvangen, maar waarschuwt voor vertragingen als vergunningen stokken.^[4]

Tesla Optimus: Elon Musk meldde investeerders dat de humanoïde robots wachten op Chinese magneetvergunningen; Tesla onderhandelt actief met Beijing om de productie weer op schema te krijgen.^[5]

Apple bouwt buffers: Apple investeert $500 miljoen in een Amerikaanse magneetketen met MP Materials (Fort Worth-productie, California-recycling) om Chinese afhankelijkheid af te bouwen.^[6]

Ford en de auto-industrie: Slechts een kwart van de vroege vergunningsaanvragen werd goedgekeurd na de april-rondes, waardoor autofabrikanten moesten bijbetalen of lijnen moesten stilleggen—Ford legde zijn Explorer-fabriek in Chicago een week stil in afwachting van magneten.^[7]

Nvidia vecht op twee fronten

Door Amerikaanse exportvergunningen voor H20-GPU’s moest Nvidia een bijzondere last van $5,5 miljard boeken.^[8] Tegelijkertijd verscherpt China douane-inspecties op H20- en RTX Pro 6000D-chips die juist voor de Chinese markt zijn ontworpen, met extra wachttijd als gevolg.^[9]

Europa zoekt strategische autonomie

Met de EU Critical Raw Materials Act wil Brussel tegen 2030 10% van kritieke materialen winnen, 40% verwerken en 25% recyclen binnen de EU, plus een limiet van 65% voor elke externe leverancier.^[10]

Daarom kregen 47 strategische projecten ter waarde van €22,5 miljard versneld groen licht om nieuwe mijnen, raffinaderijen, recycling en substitutie te bouwen in 13 lidstaten.^[11]

Het grotere plaatje

Zie Bekendmaking 61 als extra weerstand aan het begin van de keten. Meer wrijving bij de bron betekent hogere kosten, langere doorlooptijden en strengere traceerbaarheid stroomafwaarts. Analisten verwachten dat, zonder alternatieve magneetcapaciteit, chipmakers in 2026 productie-uitstel en productlanceringen moeten herplannen.^[12]

Wat doe je nu? Breng blootstelling in kaart, bouw buffers waar het kan en sluit tweede leveranciers alvast aan—ook als ze duurder zijn—voor de knelpunten toeslaan.

Korte begrippenlijst

Zeldzame aardes (REE’s): Elementen voor sterke magneten, lasers en polijstmiddelen.
Exportcontrole: Regels die een vergunning vereisen voor de uitvoer van gevoelige goederen.
Foreign-product-regel: Breidt Chinese exportjurisdictie uit naar buitenlands gemaakte producten met Chinese inputs of technologie.

Bottom line

China verschuift van het beschermen van mijnen naar het beheersen van hele waardeketens. Voor AI- en industrieprojecten betekent dat plannen voor vergunningsvertragingen, dual sourcing en hogere componentprijzen. Bedrijven die nu in redundante supply chains investeren—zoals ASML met voorraden, Tesla met redesigns en Apple met Amerikaanse magneten—houden hun leveringen in 2026 het meest kansrijk op tijd.